Gigmetar^TM je prvi instrument koji opisuje digitalnu geografiju Srbije i zemalja u regionu* u odnosu na rod, zarade i profesije kojima se najčešće bave digitalni radnici. Nastao je kao rezultat napora Centra za istraživanje javnih politika (CENTAR) da osvetli fenomen rada na onlajn platformama u Srbiji i Istočnoj i Jugoistočnoj Evropi. Prema The Global Gig-Economy Index, u poslednjih nekoliko godina, ovaj deo sveta cementirao je svoju poziciju u domenu globalne ponude gig rada.

Prema dosadašnjim istraživanjima CENTRA, više desetina hiljada gig radnika iz Srbije i regiona rade preko opštih onlajn globalnih platformi poput Upwork, Freelancer, Guru i Fiverr, kao i specijalizovanih platformi, poput Engooa, ABC Tutora. Tako je studija Svetske banke iz 2015. godine po prvi put ukazala na vodeću ulogu Srbije u platformskoj ekonomiji na globalnom i evropskom nivou, mereno po broju gig radnika po glavi stanovnika i po udelu u radnoj snazi.

Da bi obezbedio stabilnost i pouzdanost svojih merenja, CENTAR se odlučio da prati aktivnosti gig radnika iz Srbije i regiona na platformi Upwork iz nekoliko razloga. Naime, Upwork je najveća globalna platforma mereno bruto obimom usluga, sa oko sedam miliona registrovanih klijenata i 12 miliona registrovanih gig radnika. Ovu platformu koristi više od trideset procenata Fortune 500 kompanija među kojima su Airbnb, Automattic, BISSELL, GE, and Microsoft. Gig radnici na Upworku  nude više od 8000 različitih veština i profesija (prema klasifikaciji same platforme) među kojima su razvoj softvera, pružanje usluga u oblasti kreativnih rešenja i dizajna, finansija i računovodstva, konsaltinga i korisničke podrške, a koje istovremeno predstavljaju i vodeće profesije gig radnika u regionu. Upwork je vodeća platforma za gig radnike u Srbiji i regionu, i pruža najreprezentativnije podatke o korisnicima platforme (gig radnicima) jer proverava njihov identitet, ažurira u redovnim intervalima bazu podataka i nudi najbolji uvid u brojne druge dimenzije gig rada, važne za razumevanje ovog fenomena.

CENTROV GigmetarTM je konstruisan tako da prati aktivnosti i različite karakteristike gig radnika iz Srbije i zemalja u okruženju po utvrđenim kriterijumima koji su javno dostupni na Upworku. Iako je u posmatranim zemljama na ovoj platformi registrovan daleko veći broj radnika, GigmetarTM kontinuirano prati isključivo aktivne gig radnike***. Razlog za to je kako bi se što verodostojnije procenio značaj i obim regionalnog tržišta u globalnom kontekstu u realnom vremenu u kojem se fenomen gig rada posmatra.

Aktivnosti gig radnika se prate po sledećim dimenzijama: geografskoj disperziji u apsolutnom i u relativnom smislu, rasponu zarada po polu radnika i profesiji koju obavljaju. Rezultati za Srbiju su prikazani po regionima NUTS2 i NUTS3 ****, dok su regionalno posmatrani podaci na nacionalnom nivou.  Kad su profesije u pitanju, CENTAR prati njihovu zastupljenost među gig radnicima u Srbiji i regionu koristeći klasifikaciju OLI, što omogućava poređenje naših i globalnih rezultata.  Tako, pratimo šest osnovnih grupa profesija odnosno skupova veština:  IT veštine (razvoj softvera); kreativne usluge i multimedija, pisanje i prevođenje, prodaja i marketing, administrativne usluge i unos podatka i profesionalne usluge.

U istraživanju koristimo metod prikupljanja dostupnih podataka sa interneta (eng. web scraping, data-mining), poput onih korišćenih za kreiranje Indeksa onlajn rada na Oksfordskom Institutu za Internet (OLI). U analizama podataka koristimo i druge relevantne izvore podataka, kao što su analize koje objavljuju same platforme, studije koje objavljuju kompanije pružaju usluge međunarodnog platnog prometa gig radnicima i druge relevantne izvore. Prikupljeni i ažurirani podaci prikazuju se u dvomesečnim intervalima počev od decembra 2019.

Pored redovnih standardizovanih setova podataka, CENTAR objavljuje i specijalizovane analize i istraživačke radove zasnovane na podacima koje pruža GigmetarTM. Prva takva analiza koju ćemo objaviti krajem maja bavi se procenom uticaja Covid19 na aktivnosti gig radnika iz regiona.

Tim Gigmetra čine Branka Anđelković,  Tanja Jakobi, Vladan Ivanović, Zoran Kalinić, Manja Bogićević, Sonja Lundin i Ljubomir Radonjić.

Zahvaljujemo se Olof Palme International koji nam je pružio inicijalnu podršku u razvoju Gigmetra za Srbiju i Fondu za otvoreno društvo iz Berlina koji je omogućio proširivanje merenja na zemlje u regionu.

————————————

* Zemlje koje Gigmetar^TM prati su: Srbija, Crna Gora, Bosna i Hercegovina, Hrvatska, Mađarska, Rumunija, Bugarska, Severna Makedonija i Albanija.

** Opšte platforme su one koje pružaju mogućnost za obavljanje velikog broja različitih profesija tojest veština, nasuprot specijalizovanim platformama preko kojih se nudi jedan tip usluga.

*** praćenje aktivnih radnika u odnosu na širu populaciju registrovanih radnika nam omogućava precizan uvid u promene u tražnji za veštinama, zaradama po satu i odnosu broja muškaraca i žena na platformi, što nije moguće kada se posmatraju samo registrovani radnici. U decembru 2019. godine kada je obavljeno nulto prikupljanje podataka, u Srbiji je bilo aktivno 3.948 gig radnika, a u februaru 2020. 4.745 gig radnika samo na Upwork platformi

**** Prema NUTS 2 Srbija je podeljena na 5 regiona (grad Beograd, Vojvodina, Šumadija i Zapadna Srbija, Južna i Istočna Srbija i Kosovo i Metohija, a prema NUTS 3 na 29 upravnih okruga. S obzirom na raspoložive podatke, u Gigmetru pratimo NUTS 2 i NUTS 3 bez Kosova i Metohije, što znači da u NUTS2 prikazujemo 4 regiona, a u NUTS 3 24 upravna okruga.