Srbija se prema brojnim izvorima svrstava  u vodeće zemlje u svetu i u Evropi po procentualnom učešću onlajn radne snage u odnosu na ukupan broj stanovnika, i u odnosu na ukupnu radnu snagu u zemlji. Ovakve karakteristike čine Srbiju veoma interesantnom članicom globalne zajednice digitalnih radnika, a u isto vreme nameću potrebu za proučavanjem ovog fenomena u okvirima nacionalne ekonomije.

U dva sprovedena istraživanja, u decembru 2019. i februaru 2020. godine, utvrđeno je da je za samo dva meseca broj gig radnika na Upwork platformi u Republici Srbiji (bez podataka sa Kosova i Metohije) porastao za 20% (sa 3.948 na 4.745 gig radnika). Na graficima je prikazana disperzija gig radnika po regionima. Rezultati pokazuju da je Beogradski region glavno mesto gig populacije u Srbiji sa najvećim prirastom i tendencijom daljeg utvrđivanja dominantne pozicije.

Na sledećim graficima je prikazana raspodela gig radnika po upravnim okruzima Republike Srbije. Uočljiva je koncentracija gig radnika u tri upravna okruga: Gradu Beogradu, Južnobačkom i Nišavskom, u kojima živi i radi više od 2/3 gig radnika, što je posledica pre svega velike naseljenosti ovi okruga i činjenice da se u njima nalaze i najveći gradovi u Srbiji koji su i najznačajniji univerzitetski centri.

Na prikazani graficima data je disperzija gig radnika po profesijama prema OII klasifikaciji, u okviru svakog okruga. Uočava se relativno slična raspodela profesija u okviru svakog regiona kao i da se kreativne usluge i multimedija, i razvoj softvera izdvajaju kao ključne oblasti. Takođe, uočava se da su ove dve oblasti u analiziranom dvomesečnom periodu ostvarile rast i u apsolutnom iznosu i relativno, u odnosu na druge profesije.

Kada se analizira poreklo gig radnika prema OII profesijama, uočava se da u svim profesijama gig radnici dominantno potiču iz Beogradskog regiona, i da za pojednine profesije čak više od polovine gig radnika dolazi iz ovog regiona. Najmanje gig radnika dolazi iz Regiona Šumadije i Zapadne Srbije, to npr. manje od 5% u oblasti profesionalnih usluga.

Ovi grafici prikazuju disperziju gig radnika istovremeno i po regionima i po profesijama, u dva navedena vremenska preseka. Najviše je njih iz Beogradskog regiona koji se bave kreativnim uslugama i multimedijom – svaki šesti gig radnik, a zatim idu gig radnici iste profesije iz Vojvodine – svaki osmi gig radnik u Srbiji, sa tendecijom daljeg rasta.

Grafici prikazuju raspodelu gig radnika u Republici Srbiji po profesijama. Kao što je već ranije pokazano na nivou regiona, i na nivou Republike Srbije dominiraju kreativne usluge i multimedija i razvoj softvera, s obzirom da u proseku, 2/3 gig radnika u Srbiji radi poslove iz ove dve oblasti, što čini veliki potencijal za inovacije i visoku dodatu vrednost, a Srbiju vodećom zemljom kada su u pitanju profili „frontier“ profesija.

Digitalni rad je tradicionalno i još uvek dominantno muška profesija. Rezultati ovog istraživanja su u skladu sa ranijim svetskim istraživanjima, i čak pokazuju da Srbija prema odnosu broja žena i muškaraca u ovoj oblasti spada u naprednije zemlje sveta. Ipak, još uvek dva od tri gig radnika su muškarci.

Rad preko tehnoloških platformi smanjuje razlike koje postoje među polovima u pogledu zarada, ali i ne garantuje bolju plaćenost. Rezultati našeg istraživanja takođe pokazuju da muškarci više zarađuju od žena, odnosno da prema prihodima iskazanim na Upwork platformi, muškarcima pripada čak 3/4 ukupno ostvarnih prihoda na ovoj platformi, u Republici Srbiji. Jedan od razloga za ovaj nalaz je i što muškarci dominiraju u profesijama koje su prema analizi bolje plaćene, kao što je npr. razvoj softvera.

Kada se analizira disperzija gig radnika po polu i profesiji, uočava neravnomerna raspodela, odnosno da muškarci dominiraju u oblasti razvoja softvera (gde ih ima čak 8,5 puta više nego žena), dok žene ostvaruju prednost u oblasti pisanja i prevođenja, a relativno su dobro zastupljene i u oblastima profesionalnih usluga i administrativnih usluga i unosa podataka.

Značajna razlika između polova se uočava i kod prosečne cene radnog sata. Na nivou celog uzorka, prosečna cena radnog sata gig radnika u Republici Srbiji je $19,3, dok muškarci ostvaruju $20,6 a žene $16,3. Na prikazanim graficima značajne razlike se mogu uočiti u oblastima marketinga i prodaje i razvoja softvera, gde se ova razlika čak i povećala u posmatranom dvomesečnom periodu. Profesionalne usluge su jedina oblast gde žene u oba preseka ostvaruju nešto veću prosečnu cenu radnog sata.

Gigmetar^TM je prvi instrument koji opisuje digitalnu geografiju Srbije i zemalja u regionu u odnosu na rod, zarade i profesije kojima se najčešće bave digitalni radnici. Nastao je kao rezultat napora Centra za istraživanje javnih politika (CENTAR) da osvetli fenomen rada na onlajn platformama.

Centar za istraživanje javnih politika (CENTAR) čini tim inovativnih istraživača i digitalnih entuzijasta koji promišljaju budućnost rada i razvoj digitalne ekonomije u Srbiji i širem regionu jugoistočne Evrope.

Kontakt: gigmetar@publicpolicy.rs