Gigmetar prati trendove u gig zajednici u Srbiji i u zemljama u jugoistočnoj Evropi: Mađarskoj, Rumuniji, Bugarskoj, Severnoj Makedoniji, Albaniji, Crnoj Gori, Bosni i Hercegovini i Hrvatskoj. Kroz Gigmetar nastojimo da utvrdimo sistemske karakteristike na tržištu gig radnika, njihove sličnosti i razlike, kao i da identifikujemo ključne regionalne trendove i promene koje se dešavaju. Rezultati CENTROVOG istraživanja iz oktobra 2020. godine prikazani su u nastavku.

Vodeće globalne platforme u jugoistočnoj Evropi po broju registrovanih gig radnika su Upwork, Freelancer i Guru, na kojima je u oktobru bilo aktivno više od 100.000 korisnika iz ovih zemalja. Na grafikonu je prikazan relativni odnos broja registrovanih gig radnika na navedene tri platforme. U odnosu na prethodno majsko merenje zabeležen je značajan relativni rast broja gig radnika na Upwork-u u odnosu na druge platforme. Upwork je zadržao vodeću poziciju u pet zemalja –  Srbiji, Bosni i Hercegovini, Severnoj Makedoniji, Crnoj Gori i Albaniji, a od majskog do oktobarskog merenja na tu poziciju je došao i u Hrvatskoj i Bugarskoj.  Dominantnu poziciju ove platforme u regionalnim okvirima potvrđuje i to da Upwork ima preko 50% aktivnih gig radnika u tri zemlje (Severnoj Makedoniji, Crnoj Gori i Albaniji), dok u četiri zemlje (Srbiji, Hrvatskoj, Bosni i Hercegovini i Bugarskoj) ima preko 40%. Ova platforma jedino ne dominira u dve zemlje u okruženju: u Rumuniji u kojoj Freelancer ima malu prednost i u  Mađarskoj u kojoj Guru okuplja najveći broj gig radnika (međutim, njegova prednost u odnosu na Upwork je skoro zanemarljiva). Detaljnije ...

Interesantno je da je Upwork, gledajući u odnosu na prethodno merenje, zabeležio izrazito veliki rast broja radnika u Hrvatskoj, Severnoj Makedoniji, Albaniji i Crnoj Gori, a manji rast u Rumuniji i Mađarskoj. Guru je samo u Srbiji zabeležio skroman rast (2,17%), dok je udeo Freelancer-a značajno porastao jedino u Bosni i Hercegovini (preko 20%). Zaključak je da se tržište koncentriše ka Upwork-u, iako su i dalje značajno zastupljene i ostale dve platforme.

Postoje dva faktora koja su mogla uticati na preciznost naših procena, ali ne i na validnost zaključaka kada su u pitanju glavni trendovi. Prvi se odnosi na promenu metodologije prikaza radnika na različitim platformama, a drugi na postojanje višestrukih profila (istih) gig radnika na (različitim) platformama. Ovaj drugi problem nije od većeg značaja, jer su platforme zainteresovane da prikazuju samo stvarno aktivne radnike koji su zaista dostupni potencijalnim poslodavcima i relativno redovno ažuriraju svoje baze gig radnika. Tako, iako određen broj radnika ima profile na više platformi, to ne remeti procene o realno dostupnoj radnoj snazi, jer je reč o radnicima koji su aktivni. Ipak, postojanje dvostrukih ili višestrukih profila utiče na preciznost procene stvarnog broja gig radnika u regionu.

Kako bismo procenili sistemske karakteristike gig tržišta, posmatrali smo platformu koja je najzastupljenija u sedam od devet zemalja u regionu, ali i značajno zastupljena u ostale dve zemlje, Rumuniji i Mađarskoj.

Kako bismo analizirali razlike u veličini zemalja koje se posmatraju, populaciju gig radnika smo posmatrali kako u apsolutnom, tako i u relativnom smislu. Kada se posmatraju sve platforme, najveću gig populaciju u apsolutnom smislu ima Rumunija, što je i očekivano s obzirom na veličinu njene populacije. U relativnom smislu, posmatrano na 100.000 stanovnika, najbrojniju populaciju ima Severna Makedonija. Ako posmatramo kombinovano apsolutni i relativni broj gig radnika, Srbija ima najbolju poziciju, jer  je i u jednom i u drugom slučaju na drugom mestu. Detaljnije ...

Ako posmatramo najdominantniju platformu (na kojoj radi više od 41,1% svih gig radnika), u oktobru je, u odnosu na majsko merenje, došlo do određenih promena. To je svakako, delom, i posledica promene metodologije praćenja i merenja.

Prema oktobarskim rezultatima merenja, Srbija je i dalje zemlja sa najvećom populacijom gig radnika u našem uzorku, odnosno u njoj je locirano oko ¼ od ukupnog broja gig radnika iz regiona. Ipak, u odnosu na majsko merenje, ta dominacija je smanjena za 12,3 %, odnosno  sa 36.4% na sadašnjih 24.1%.  S druge strane, Rumunija je u proteklih šest meseci udvostručila svoj relativni udeo i sada broj radnika koji dolazi iz ove zemlje čini 21,25% populacije radnika iz regiona na posmatranoj platformi. Iako i dalje značajan deo radne snage dolazi iz Bugarske, njen udeo je smanjen na 11,44%. Generalno, značajnije smanjenje relativnog udela koji su iskusile Srbija u većem, i Bugarska u manjem obimu, uglavnom se objašnjava vrlo dinamičnim rastom gig radnika u Rumuniji, ali i umerenijim rastom broja gig radnika u ostalim zemljama bez izuzetka.

U cilju što preciznijeg poređenja razvijenosti gig tržišta a kako bi se neutralisala razlika u veličini zemalja koje posmatramo u uzorku, na grafikonu je prikazan relativni broj gig radnika u odnosu na veličinu zemlje, odnosno broj stanovnika. Najnoviji rezultati pokazuju da je Srbija, u odnosu na majsko merenje, sada na drugom mestu, a da je Severna Makedonija zauzela prvo mesto. Najmanji broj gig radnika na 100.000 stanovnika ima Mađarska, koja ima 8,5 puta manje gig radnika od prvoplasirane Severne Makedonije.

Kada je u pitanju ukupan pul gig radnika u regionu po profesijama, proporcije su ostale gotovo identične u odnosu na majsko merenje. U oblasti kreativnih usluga i multimedije i razvoja softvera angažovano je preko 60% radne snage, dok je zbirno učešće gig radnika u oblastima marketinga i prodaje i profesionalnih usluga tek nešto iznad 10%.  U posmatranom uzorku srpsko tržište gig radnika predstavlja sliku u malom celog regiona. Naime, gotovo identični postoci radne snage u pojedinim uslugama na nivou regiona odgovaraju udelima pojedinih profesija posmatrano na nivou Srbije. Interesantan podatak je da se kreativnim uslugama i multimedijom bavi gotovo 9 puta više radnika nego profesionalnim uslugama.

U našem uzorku u platformskom radu dominiraju muškarci: na svakih 10 radnika nešto malo iznad 6 su muškarci. Muškarci čine natpolovični deo gig populacije u svakoj od zemalja regiona, ali su primetne i značajne razlike. Nasuprot majskom merenju, sada se izbalansiraniji odnos može primetiti u Bugarskoj, Mađarskoj i Srbiji, gde je preko 40% radne snage ženskog pola, dok je u Bosni i Hercegovini polna struktura i dalje najnepovoljnija: ¾ radnika su muškarci. Ova blago povećanje učešća žena se možda može objasniti i promenom metodologije u oktobarskom merenju.

Interesantno je bilo posmatrati u kojim su profesijama  žene sada najbrojnije. Tako, u Albaniji najveći broj žena iz našeg uzorka radi u oblasti razvoja softvera, u Bosni i Hercegovini, Bugarskoj, Hrvatskoj, Makedoniji i Srbiji su to poslovi vezani sa kreativne usluge i multimediju, u Mađarskoj i Rumuniji su to poslovi prevođenja i pisanja. Nasuprot tome, najmanji broj gig radnica u Albaniji radi u oblasti pisanja i prevođenja, u Bosni i Hercegovini, Hrvatskoj, Mađarskoj i Srbiji u oblasti profesionalnih usluga, u Bugarskoj, Crnoj Gori, Rumuniji i Makedoniji u razvoju softvera.Detaljnije ...

Kad su podaci o muškoj populaciji gig radnika u pitanju oni pokazuju sledeće: u Albaniji su, kao i kod žena, najzastupljeniji oni gig radnici koji se bave razvojem softvera, što je preferencijalna profesija muškaraca i u Bugarskoj, Crnoj Gori, Hrvatskoj, Mađarskoj i Rumuniji. Kreativne usluge i multimedija su dominantna profesija u Bosni i Hercegovini,  Makedoniji i Srbiji. S druge strane, najmanje muškaraca u Albaniji je angažovano na poslovima pisanja i prevođenja. U Bosni i Hercegovini, Bugarskoj, Hrvatskoj, Rumuniji, Makedoniji i Srbiji je najmanje njih angažovano na poslovima profesionalnih usluga, dok je u Mađarskoj najmanji broj gig radnika angažovan na poslovima marketinga i prodaje. Crna Gora je specifična i zbog toga što, usled male populacije gig radnika, u tri profesije ima najmanje muškaraca: to su profesionalne usluge, unos podataka i administrativne usluge i marketing i prodaja.

Značajno je pomenuti da je tražena prosečna cena radnog sata nastavila (skromnu) tendenciju rasta, pa je u oktobarskom merenju veća za 1,6% u odnosu na maj. Kao i u majskom merenju, tražena cena je uglavnom najviša u zemljama članicama Evropske Unije sa izuzetkom Crne Gore: na prvom mestu je Hrvatska, na drugom Crna Gora, a zatim slede Rumunija, Mađarska i Bugarska. U našem uzorku najkonkurentniju radnu snagu i dalje imaju Makedonci čija cena traženog radnog sata čini 63,1% od prosečne cene sata u Hrvatskoj, odnosno 80,2% u odnosu na regionalni prosek. Ispod regionalnog proseka (21,03$) su još i Albanija, Srbija i Bosna i Hercegovina.

Ne samo da muškarci dominiraju u broju, veći imaju i značajno veće traženu cenu rada po satu u odnosu na žene. Detaljnije ... I ovde je prisutna značajna varijacija od zemlje do zemlje. Taj odnos je najnepovoljniji u Crnoj Gori, i u odnosu na majsko merenje se i pogoršao: žene traže u proseku svega 56% od cene radnog sata muškaraca. Osim Crne Gore, ovaj odnos je veoma nepovoljan i u Hrvatskoj, gde je satnica muškaraca veća za 34%. Nasuprot majskom merenju, kada je najpovoljniji odnos bio u Bosni i Hercegovini (cena traženog radnog sata žena činila je 83,9% cene radnog sata muškaraca), u oktobru je ovaj odnos bio najpovoljniji u Bugarskoj (92,5%). Čini se da je pandemija imala određenog uticaja i na pogoršanje zarade žena, jer one u oktobarskom merenju traže po satu 23,76% manje od muškaraca, čime je ova razlika u odnosu na maj povećana za dodatnih 3,6%.

Gigmetar^TM je prvi instrument koji opisuje digitalnu geografiju Srbije i zemalja u regionu u odnosu na rod, zarade i profesije kojima se najčešće bave digitalni radnici. Nastao je kao rezultat napora Centra za istraživanje javnih politika (CENTAR) da osvetli fenomen rada na onlajn platformama.

Centar za istraživanje javnih politika (CENTAR) čini tim inovativnih istraživača i digitalnih entuzijasta koji promišljaju budućnost rada i razvoj digitalne ekonomije u Srbiji i širem regionu jugoistočne Evrope.

Kontakt: gigmetar@publicpolicy.rs